از خوشنویسی و سماع قلم بر کاغذ گرفته تا هنرهای مدرن‌تری همچون تئاتر، سینما و دیگر هنرها. در این میان موسیقی و اهالی موسیقی هم خواسته‌اند سهمی در این بزرگداشت‌ها داشته باشند، خواسته‌اند با زبان زیبای موسیقی از ستاره‌هایی بگویند که وجود آن‌ها روشنی‌بخش تاریکی‌های این جهان است. در این میان اما به نظر می‌رسد موسیقی مقامی بی‌تکلف‌تر از دیگر انواع موسیقی عمل کرده است و این به خوی و خصلت این نوع موسیقی برمی‌گردد. آن‌هایی که موسیقی مقامی و مناطق را پیگیری کرده‌اند می‌دانند پدیدآورندگان این نوع هنری خود غالباً روستازادگانی بوده‌اند که گاهی حتی از نعمت خواندن و نوشتن محروم بودند اما سینه به سینه این نوع موسیقی را همپای گذشت زمان همراهی کرده و پیش آورده‌اند و به مدد صدایی خدادادی یا استعدادی در نواختن سازی در کنار پرداختن به انواع مقام‌ها و حکایت‌های آزاد و یا عاشقانه، آثاری هم به نیت و عشق ائمه اطهار(ع) پدید آورده‌اند که برشمردن آن‌ها خارج از حوصله این نوشته است. حالا و در روزی بهاری من آمده‌ام تا یک روز با تعدادی از هنرمندانی باشم که اگرچه مرزهای سیاسی و جغرافیایی ما را از هم جدا کرده‌اند اما برادران و خواهرانی هستیم در دو طرف مرز. ما ایرانی و آن‌ها افغانستانی که نابسامانی و جنگ آن‌ها را ساکن مشهد کرده است و حالا آمده‌اند تا برای حضرت امام رضا(ع) بخوانند و بنوازند.
روزی پر از دلدادگی با زبان هنر
ساعت ۱۰ صبح است و ما در خانه تاریخی و دلنواز داروغه جایی نزدیک به حرم مطهر، منتظر رسیدن هنرمندان‌ایم. تا هنرمندان افغانستانی از راه برسند، گروه تصویربرداری دوربین‌های خود را می‌کارند مقابل حوضی که رنگ آبی، زیبایی آن را چند برابر کرده است و روبه‌روی تخت‌هایی که گذاشته‌اند تا هنرمندان از آن به عنوان سن اجرا استفاده بکنند. من با خودم فکر می‌کنم که موسیقی سنتی و مقامی چه اندازه دوست‌داشتنی است که برای اجرای آن بر تختی چوبی و گلیم یا نمدی می‌توان نشست و به اجرای برنامه پرداخت نه رقص نوری آنچنانی می‌خواهد و نه ادا و اطوارهایی که اقتضای اجرای برخی از موسیقی‌هاست.
پیش از اینکه هنرمندان اجراهای خودشان را شروع کنند سازها را کوک می‌کنند و تمرینی مختصر انجام می‌دهند و بعد به نوبت روی تخت‌ها می‌نشینند و با گفتن جمله: «بفرمایید» سازها به صدا درمی‌آیند و خواننده می‌خواند: «شاه پناهم بده خسته راه آمدم /آه نگاهم مکن؛ غرقِ گناه آمدم/ شافی دارالشفا پنجره فولاد کو؟/ در طلبِ شاخه‌ای مهر گیاه آمدم...». و من یاد این اثر زیبا با صدای دولتمند خالف، هنرمند تاجیک می‌افتم که با شنیدنش دل آدمی پر می‌زند برای رسیدن به حرم و حالا این بار با لحنی دیگر همراه با صدای ربابی که هنرمند جوان افغانستانی می‌نوازد آدم دلش می‌خواهد همین چند قدم تا حرم را طی کند و خودش را در صحن و سرای هشتمین خورشید ببیند.
طیف هنرمندانی که برای اجرای آثارشان دعوت شده‌اند از جوانان تا استادان پیشکسوت را شامل می‌شود. از جوانی افغانستانی که در ایران به دنیا آمده است تا استادانی که سال ۱۳۵۸ و در جریان جنگ‌های افغانستان به ایران آمدند و همه متفق‌القول در لحظه گفت‌وگویم با آن‌ها از میهمان‌نوازی و لطف ایرانی‌ها می‌گویند و اینکه ما برادرانی هستیم در دو سوی مرز.
کرونا، هنر و فعالیت‌های هنری را تعطیل نکرده
همزمان با اجرای هنرمندان، فرصتی می‌شود که با علی ثابت‌نیا، مشاور هنری بنیاد بین‌المللی امام رضا(ع) درباره این حرکت ارزشمند حرف بزنم. او در توضیح این اتفاق در مشهد می‌گوید: «از سالیان دور یکی از جشنواره‌هایی که بنیاد امام‌رضا(ع) برگزار می‌کند، جشنواره آواها و نواهای رضوی بوده است. در یکی دو سال اخیر و پس از همه‌گیر شدن بیماری کرونا نه تنها این جشنواره بلکه بسیاری از جشنواره‌هایی که زیست و ادامه آن‌ها به حضور مخاطب و دیدار رودررو هنرمند و مخاطب گره خورده است، کنسل شد. پس از این اتفاق ناخوشایند و پس از گذشت یک سال و تعطیلی آن جشنواره تصمیم گرفتیم که ضبط و ثبت نواهای محلی و مناطق در مدح و منقبت ائمه اطهار(ع) به خصوص حضرت امام رضا(ع)، با حضور در شهرها و محل زندگی هنرمندان در قالب تیم تصویربردار انجام بشود. هدف از این برنامه در گام نخست این بود که هنرمندان مناطق ما بدانند ماجرای هنر و فعالیت‌های هنری ما تعطیل نشده است و همچنان می‌توانند با زبان زیبای هنر ثناگوی ائمه اطهار(ع) باشند و در گام دوم می‌خواستیم مخاطب این گونه آثار ارزشمند از طریق بستر فضای مجازی به این آثار دسترسی داشته باشد به همین دلیل سعی کردیم آثار هنرمندان را در حد و اندازه و متناسب با حوصله مخاطب در این فضای مجازی تولید کنیم».
ثابت‌نیا ادامه می‌دهد: «برای شروع این برنامه ابتدا سفری به تربت‌جام داشتیم تا ۱۰ اجرا از ۲۰ هنرمند سرشناس تربت‌جام را ثبت و ضبط کنیم که با عنوان نوای ارادت انجام شد. در گام دوم سراغ موسیقی کشور دوست و همسایه افغانستان رفتیم که خیلی از هنرمندان افغانستانی در شهر مشهد و یا در شهرهای همجوار زندگی می‌کنند و نیاز بود عشق و ارادت این عزیزان و هنرمندان را هم به ساحت حضرت امام رضا(ع) ضبط و ثبت کنیم».
مشاور هنری بنیاد امام رضا(ع) با بیان اینکه بعضی از این هنرمندان سال‌های سال یعنی از همان سال‌های ابتدایی انقلاب در مشهد زندگی می‌کنند و از حسن همجواری با حضرت امام رضا(ع) بهره گرفته‌اند، می‌افزاید: «نیاز بود که عشق این عزیزان با یک تیم تصویربرداری و به صورت کاری ارزشمند آماده ارائه در فضای مجازی بشود. گام بعدی ما در قالب آوای ارادت ثبت و ضبط آثاری از اهالی موسیقی مقامی خراسان شمالی خواهد بود که این عزیزان نیز در طول سال‌های فعالیت هنری خود آثار ارزشمندی به نیت ائمه اطهار(ع) و حضرت امام رضا(ع) ساخته‌اند اما شاید از برخی ساخته‌ها کار تصویری خوبی در دست نباشد و این مسئله ما را مصمم می‌کند که هم برای پاسداشت و نگهداشت این آثار و هم برای قدردانی از این هنرمندان سرزمینمان قدمی برداریم».
ثابت‌نیا در پایان با تأکید بر اینکه بنای ما در طرح «آوای ارادت» سر زدن به ۶ منطقه موسیقایی کشور شامل آذربایجان، بوشهر، کرمانشاه و... است، می‌گوید: «به نظرم این اتفاق از این جهت ارزشمند است که با تعطیل شدن برنامه‌های فرهنگی و هنری مردم بتوانند باز هم شاهد آثاری ارزشمند آن هم در حوزه عشق و ارادت اهالی موسیقی به حضرت امام رضا(ع) در ایران و سراسر جهان باشند. ناگفته نماند ثبت و ضبط آثار هنرمندان افغانستان در مدح و منقبت حضرت امام رضا(ع) و دیگر ائمه اطهار(ع) در مشهد و با این حجم برای نخستین بار انجام شده است».
و اما بعد
روز من با تعدادی از اهالی موسیقی افغانستان دارد به شب می‌رسد. برنامه‌ای که به همت بنیاد بین‌المللی امام رضا(ع) و با همکاری بنیاد فرهنگی هنری امیرخسرو بلخی برگزار شد و در حال تمام شدن است و من به این نکته فکر می‌کنم که هنوز هم زبان هنر برای گفتن از ائمه اطهار(ع) می‌تواند زیباترین و رساترین زبان باشد. ماندگاری زبان هنری ما را بر آن می‌دارد که از اتفاقاتی این‌چنینی حمایتی بیشتر داشته باشیم و قدر هنرمندانی که بی هیچ چشمداشتی و تنها با عشق به ائمه اطهار(ع) در این راه گام برمی‌دارند را بدانیم.
نظر شما